Leczenie schorzeń gruczołów ślinowych

Wśród tak zwanych dużych gruczołów ślinowych u człowieka wyróżniamy ślinianki przyuszne, ślinianki podżuchwowe i ślinianki podjęzykowe. Wymienione gruczoły ślinowe produkują ślinę, która zawiera ptialinę – enzym  rozkładający skrobię i dekstryny do maltozy. Mucyna zawarta w ślinie nadaje śliskość kęsom pokarmowym, a lizozym i immunoglobulina A chronią błonę śluzową przed infekcjami.

Schorzenia gruczołów ślinowych

Zapalenia ostre i przewlekłe

Przyczyną ostrych stanów zapalnych są: bakterie, wirusy lub zaburzenia immunologiczne.

Wśród wirusowych zapaleń wymienia się najczęściej nagminne zapalenie ślinianki przyusznej zwane potocznie świnką, oraz zapalenie ślinianki przyusznej wywołane przez wirus cytomegali.

Zapalenia bakteryjne wywołują najczęściej gronkowce i paciorkowce. Występują najczęściej u osób z upośledzoną odpornością (np. po zabiegach operacyjnych), z zaburzeniami przemiany materii (np. w przebiegu cukrzycy, zapalenia nerek, odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych), a także u pacjentów z próchnicą i brakiem higieny jamy ustnej. Znaczną grupę  stanowią pacjenci z kamicą ślinianek występującą głównie w śliniance podżuchwowej. Zablokowanie odpływu śliny sprzyja rozwojowi ostrego zapalenia ślinianki.

Ślinianki

Ślinianki są to parzyste gruczoły, wytwarzający ślinę, których przewody wyprowadzające kończą się w jamie ustnej.
Wyróżniamy:
– ślinianki przyuszne
– ślinianki podżuchwowe
– ślinianki podjęzykowe

U dzieci występują przewlekłe nawrotowe zapalenia ślinianki przyusznej. Objawiają się jednostronnym, naprzemiennym lub obustronnym, bolesnym obrzmieniem przyusznic ze szczękościskiem. Nawroty występują w różnym czasie (pomiędzy nimi chorzy nie zgłaszają żadnych objawów).

Guz Kutnera

Guz Kutnera to przewlekłe twardniejące zapalenie ślinianki podżuchwowej. Często sytuacja wymaga usunięcia w całości  ślinianki podżuchwowej.

Zespół Sjögrena

Zespół Sjögrena występujący u osób dorosłych, zwany zespołem suchości. Zasadniczym objawem jest suchość jamy ustnej lub zespół suchości błony śluzowej górnych dróg oddechowych, zmniejszone wytwarzanie łez oraz miejscowe obustronne obrzmienie ślinianek.

Kamica ślinianek

Kamica ślinianek – dotyczy w 85% ślinianki podżuchwowej.

Objawy i leczenie

Kamica ślinianek objawia się nagłym, bolesnym obrzękiem ślinianki podżuchwowej często z podwyższoną temperaturą. Charakterystyczne jest zwiększenie obrzęku ślinianki podczas posiłków.

Leczenie polega na próbie usunięcia kamienia z przewodu ślinianki lub usunięciu gruczołu z jednoczesnym stosowaniem antybiotyków.

Nowotwory gruczołów ślinowych

Występują głównie w śliniance przyusznej, rzadziej w podżuchwowej. Dominują nowotwory łagodne, wśród których pierwsze miejsce zajmuje gruczolak wielopostaciowy. Nowotwory łagodne cechuje powolny wieloletni niebolesny wzrost. Nowotwory złośliwe rosną szybko, powodując dolegliwości bólowe i porażenie nerwu twarzowego z zaburzeniem symetrii twarzy. Ze względu na fakt, że część nowotworów łagodnych ślinianek wykazuje skłonność do przemiany złośliwej w obu przypadkach, niezbędna jest dokładna diagnostyka laryngologiczna, w skład której wchodzi USG oraz biopsja cienkoigłowa.

Objawy

We wczesnym okresie rozwoju to powiększenie się gruczołu ślinowego, początkowo bez innych objawów.
Ból samoistny lub przy dotyku okolicy ślinianki, niedowład nerwu twarzowego (skrzywienie twarzy) – to późne objawy nowotworów gruczołów ślinowych, przy czym niedowład występuje przy guzach ślinianki przyusznej.

Leczenie

Zasadniczą metodą leczenia łagodnych guzów ślinianek jest leczenie chirurgiczne. W przypadku  ślinianki przyusznej gdzie lokalizuje się większość zmian guzowatych wykonuje się tzw. parotidektomię.
Wyróżnia się kilka podtypów tego zabiegu :
– Parotidektomia częściowa (subtotalna)
– Parotidektomia całkowita zachowawcza – stosuje się w przypadku dużych guzów łagodnych, nerw twarzowy wraz z jego gałęziami zostaje zachowany
– Parotidektomia całkowita doszczętna – stosuje się w przypadku guzów złośliwych. Usuwa się nerw twarzowy  z możliwością rekonstrukcji. Zabieg uzupełnia się wycięciem węzłów chłonnych szyi.

Technika zabiegu parotidektomii

Jednym z ważniejszych  etapów zabiegu jest identyfikacja nerwu twarzowego (pnia oraz gałęzi), do którego podłącza się aparaturę  monitorującą jego czynność, co minimalizuje możliwość uszkodzenia. W zależności od potrzeby usuwa się  część lub całość gruczołu, przy czym nigdy nie stosuje się zabiegu wyłuszczenia guza, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo nawrotu.